Роден е во Скопје, 19 март 1942 година.
почина во Скопје 10. Мај 2018 година
Актерот Салаетин Билал, долгогодишниот познаник на македонската и светската публика, препознатлив по својот посебен сензибилитет и актерска креативност, оваа година е еден од добитниците на највисоката награда на нашиот Фестивал. Тој е еден од најактивните актери кај нас, адекватно застапен на повеќе јазични говорни подрачја и во сите аудиовизуелни медиуми. Ретка актерска фигура која освојува со својот однос кон сцената и пред камера, кој знае да создаде интересни ликови, привлечни за гледање за секоја публика. Доуниверзитетското образование го завршува во Скопје. Во 1964 година се вработува во Турската драма при Театарот на народностите. Игра и во претставите на Албанската драма при истиот театар. Пишувајќи за неговата ревносна театарска активност, треба да се наведат и улогите во претставите од Театарот на Ромите „Пралипе“ и во други независни проекти. Истражувајќи го театарот како личен предизвик или провокација, тој се обидува и како режисер и потпишува режии на четири претстави. Седумдесет театарскиролји на македонските професионални сцени, четириесет телевизиски и филмски улоги ја прикажуваат неговата долга кариера како активна и респектабилна. Љубовта кон театарот може да се препознае и во повеќето негови обиди за доближување на некои од драмите на пошироката публика, со неговите преводи и активната помош што ја дава на помладите колеги. Исклучителната театрографија на Салаетин Билал, брои улоги во претставите на повеќето значајни театарскии филмски режисери кај нас и во странство. Играл во претстави на редица најзначајни драмски автори. Тука треба да се споменат улогата на Себастијан од Дванаесеттата ноќ на Шекспир (1966), Јасон во Медеја од Еврипид (1971), Слугата во Слуга на двајца господари од Карло Голдони (1974), Ахмед Нурудин во Дервишот и смртта од Меша Селимовиќ (1976), Хасан ага во Хасанагиница од Љубомир Симовиќ (1979), Омер во Омер и Мерима од Стефан Пешиќ и Мирослав Беловиќ (1979), Хлестаков во Ревизор од Николај В. Гогољ (1985), Аздак во Кавкаски круг со креда од Бертолт Брехт (1989), Дон Жуан во истоимената драма на Молиер (2000), Мустафа во Писание според расказите на Живко Чинго (2002), Алонсо во Бура од Шекспир (2004), како и улогите со кои современата публика го препознава и почитува, во претставите Црниот молив (2009), Крилја во огнена душа – Мевлана (Руми) (2011). Освен како театарски актер, публиката го препознава и по големиот број филмски и телевизиски ролји, одиграни во домашна и странска продукција. Играл во повеќето филмови на најпознатите македонски режисери. Од Најдолгиот пат (1976), Време води (1980), Ангели на отпад (1995), Џипси меџик (1997), Зад непријателските линии, Одмазда и Прашина (2001), преку Илузија (2004), Сенки (2007), Мајки (2010), па се до последните филмови на македонската филмска продукција Трето полувреме (2012), Балканот не е мртов (2013), Херој (2013) и До балчак (2014). Сведоштво за неговата работа, остануваат големиот број на ролји во телевизиски серии и драми, со кои израснаа голем број на генерации во Македонија. Тука само би ги споменале улогите во култните Волшебното самарче (1975), Итар Пејо (1977), Илинден (1982), Белото Циганче (1984), Солунски патрдии (1986), Тврдокорни (1988-1992),Македонски народни приказни (1994) и уште многу други. Се разбира дека неговиот талент и работа ги препознава и публиката и критиката и за тоа е наградуван повеќекратно. Добитник е на следните награди: Награда на ревијата Екран за најдобар актер (1976); Награда за најдобро актерско остварување на нашиот Фестивал, за улогата на Ахмет Нурудин во претставата Дервишот и смртта (1976) и за улогата на Аздак во претставата Кавкаски круг со креда (1989); Награда на град Скопје 13 Ноември за улогата на Хаџи Тома во претставата Коштана (1977); Награда 11 Октомври за улогата на А.Б. во претставата Дамокловиот меч (1983); Награда Димче Трајковски за најдобра епизодна улога на нашиот фестивал, за улогата на Нуман во претставата Стари фотографии (Прилеп, 1993), како и Специјалната награда на Македонскиот филмски фестивал Астер фест (2011). Наградата за животно дело за оваа година е признание и потврда за целокупната работа што ја има направено актерот Салаетин Билал за театарската уметност во Македонија.
Работата не завршува со пензијата!
…Речиси се што може да се добие во државава го имам добиено, а оваа последната не дека ми недостасуваше во колекцијата, но секако е заокружување на мојот творечки пат. Затоа, посебно ми годи. А што се однесува до (не)сакањето на признанијата, јас велам дека тие секогаш се добредојдени и сите оние кои велат обратно се лажно скромни или пак, бараат некакво поинакво внимание. Наградата за животно дело е вредна за почит бидејќи моите колеги не само што не ме заборавиле, туку и решиле да го вреднуваат она што сум го сработил, вели за наградите популарниот Салко
Наместо мирни пензионерски денови, Вие се уште сте и тоа како присутни и на сцената и на големиот и на малите екрани. Дали тоа се должи на желбата за работа, пред се, во смисла на ново истражување или едноставно, не можете да се откажете?
– И едното и другото. Се пензионирав, да, но мојата работа не завршува со пензијата! Тоа чувство е присутно особено кај нас актерите, но и кај секој уметник, не само што се занимава со Театар… Тоа го прават сите на кои, едноставно, професијата им е живот. Тоа е случај и со мене. Јас имам среќа уште активно да играм, да ме бараат, како за во Театар, така и на филмот и телевизијата. Познато е дека актерот е актер се додека игра. Бидејќи луѓето од нашата фела се заинтересирани за мене, јас ќе бидам тука за нив.
Велат дека наградите најчесто не се точна верификација на сработеното, туку тоа се верифицира преку аплаузот, препознавањето на улица, славата… Што мислите вие за тоа?
– Што се однесува до наградите, речиси се што може да се добие во државава го имам добиено, а оваа последната не дека ми недостасуваше во колекцијата, но секако е заокружување на мојот творечки пат. Затоа, посебно ми годи. А што се однесува до (не)сакањето на признанијата, јас велам дека тие се секогаш добредојдени и сите оние кои велат обратно се лажно скромни или пак, бараат некакво поинакво внимание. За мене наградата за животно дело е вредна за почит бидејќи моите колеги не само што не ме заборавиле, туку и решиле да го вреднуваат она што сум го сработил.
Со оглед на Вашето искуство, можете ли да направите споредба на Театарот некогаш и сега?
– Никогаш не сум размислувал на таа тема, сум го работел она што ми е дадено како задача и сум се трудел секогаш тоа да биде сработено професионално од моја страна, без или со што помалку конфликтни ситуации, макар и да биле тие творечки, а како одговор сум ја барал оценката од публиката, која, за моја среќа, најчесто била позитивна, искажана најмногу преку аплаузот, но и во комуникација со луѓето кои ги среќавам. Во Театарот постојат стари/нови времиња. Времето е релативна категорија, а шансата е таа што треба да се користи во кое било време. Јас го користам креативното време најрационално што може.
Имате играно на турски, албански, ромски и македонски јазик. Дали еднакво се снаоѓате на сцената без разлика на јазикот кој го користите?
– Покрај тоа што мајчиниот ми е турски, јас еднакво добро ги говорам и албанскиот и македонскиот. Ромскиот не го знам, морав да го учам за ангажманот на Театарот Пралипе на Рахим Бурхан, но и него го совладав, пред се, како професионална задача. Интересно е што во текот на еден ден може да ми се случи да сретнам луѓе од сите три национални ентитети и нормално, со нив да разговарам на три јазици. Но, кога ќе заврши денот, кога сублимирам што е речено, размислувам за тоа што сум го рекол и што сум направил, а не на кој јазик сум го изговорил или сум го сторил тоа. Битно е да се разберете со луѓето без пречки, дури и не е битно колку јазици знаете и како ги владеете.
Импозантна актерска врвица
Актерот Салаетин Билал е еден од најактивните актери кај нас, застапен во сите аудиовизуелни медиуми, бидејќи според многумина, тој е ретка актерска фигура. Универзитетското образование го завршува во Скопје (1964), по што се вработува во турската драма при Театарот на народностите. Игра и во албанската драма во истиот театар. Забележителни се неговите ролји во Театарот на Ромите Пралипе и во други независни проекти. Истражувајќи го Театарот како личен предизвик или провокација, тој се обидува и како режисер, а потписник е на режијата на четири претстави. Има 70-ина театарски ролји на македонските професионални сцени, 40-ина телевизиски и филмски улоги, кои ја прават неговата кариера мошне респектабилна.
Како неодминливи се споменуваат ролјите: Себастијан од “Дванаесеттата Ноќ” од Шекспир, Јасон во “Медија од Еврипид”, слугата во “Слуга на двајца господари” , Ахмет Нурудин во “Дервишот и смртта”, Хасанага во “Хасанагиница” од Љубомир Симовиќ, Аздак во “Кавкаски круг со креда” Дон Жуан во истоименото дело на Молиер, Мустафа во “Писание” Алонсо во “Бура”… Неговиот лик е препознатлив и од сериите “Илинден”, “Белото циганче”, “Солунски патрдии”, “Тврдокорни”, “Македонски народни приказни”… Покрај многуте филмски остварувања, забележително е што популарниот Салко пред камерите е и во последните три филмови на Милчо Манчевски, каде што се одликува со извонредна моќ, но и сугестивност во креирањето на своите ликови. Добитник е на наградите за најдобро остварување на НТФ “Војдан Чернодрински”, за животно дело на истиот фестивал, наградата на град Скопје “13 Ноември”, државната награда “11 Октомври”, Специјална награда на македонскиот филмски фестивал “Астерфест” и уште многу други.
Сево ова актерската врвица на Салаетин Билал Салко ја чини импозантна.
Борче ГРОЗДАНОВ
САЛАЕТИН БИЛАЛ
(19 март 1942 – 10 мај 2018)
Студирал на Театарскиот конзерваториум во Истанбул, Турција, а во 1964 Од 1964 година работи во Турската драма при Театарот на народностите – сегашниот НУ Турски театар Скопје
каде со голема посветеност одигра голем број на улоги сè до пензионирањето во 2007 година, но и потоа беше ангажиран во проектите во продукција на Турскиот театар.
Паралелно играше и во претстави на Албанскиот театар, во
некогашниот Театар „Пралипе“, во независни проекти, во Македонскиот народен театар, во Драмскиот театар.
Седумдесет театарски ролји на македонските професионални сцени, четириесет телевизиски и филмски улоги ја одбележуваат неговата респектабилна кариера.
Посветен на театарот како личен предизвик тој се обидува и како режисер, потпишува режии на четири претстави, преведува драмски текстови и бил директор во еден период.
Актерски остварувања:
Себастијан (Дванаесетта ноќ, 1966), Врабец (Џумбус,1969), Јасон (Медеја, 1973), Слугата (Слуга на двајца господари, 1974), Хаџи Тома (Коштана, 1978), Хасанага (Хасанагиница, 1979), Омер (Омер и Мерима, 1979), Д. Б. (Дамокловиот меч, 1983), Хлестаков (Ревизор, 1985) Аздах (Кавкаски круг со креда, 1989), Кара Мустафа паша (Лудиот Ибрахим (1999), Дон Жуан (Дон Жуан, 2000), Максим Бродски (Р. Р.Р., 2001), Редарот во театарот (Министерот и јас, 2002), Вториот цариник (Куќа на граница, 2002), Ур Шабани (Гилгамеш, 2004), Алонсо (Бура, 2004),
Тересија (Цар Едип, 2004), игра во Тимон од Атина (копродукција на Народниот театар во Битола, Турската драма и Laboratorio Nove − Фиренца, Италија (2005), Џо Келер (Сите мои синови, 2012) Периплектомен (Војникот фалбаџија, 2014), Пук (Сон на летната ноќ, 2015)
Во Детскиот театарски центар − Скопје во претставите Новиот сосед (2004) и Небо без рамка (2005), во Албанскиот театар играл во Полковникот птица (2007) и во Аквариум (2006). За Старецот во Аквариум ја доби наградата Златна маска на весникот „Вечер“ за најдобро актерско остварување на Охридското лето 2006.
Салаетин Билал ги добил наградите: наградата на списанието „Екран“ за најдобар актер во 1976 − за ликот на Ахмет Нурудин во Дервишот и смртта; 13 Ноември за Хаџи Трајко во Коштана (1977);
11 Октомври за А. Б. Во Дамокловиот меч (1983),
две награди „Војдан Чернодрински“ за Ахмед Нурудин (1976) и за Аздах во Кавкаски круг со креда (1990), награда за епизода „Димче Трајковски“за улогата на Нуман во претставата Стари фотографии (Прилеп, 1993) и наградата за животно дело (2014).
Салаетин Билал снима и филмови: Најдолгиот пат (1976), Пукајќи се троши олово и Време води (1980), Полноќно сонце (1982),
Македонска сага (1993), Зад непријателската линија и Ангели на отпад (1995), Џипси меџин (1997), Одмазда и Прашина (2001), Чекор пред времето (2003), Андер и Илузија (2004), Стапица (2006), Сенки (2007), Мајки (2010), Трето полувреме (2012), Балканот не е мртов (2013), Херој (2013) и До балчак (2014).
Голем број на ролји во телевизиски серии и драми: Волшебното самарче (1975), Итар Пејо (1977), Илинден (1982), Белото Циганче (1984), Солунски патрдии (1986), Тврдокорни (1988-1992), Македонски народни приказни (1994) и уште многу други.