Морфов: Мислам дека не може, но наше е да се обидеме да го сториме тоа и со самата усилба, всушност, треба да создадеме една позитивна енергија, барем за луѓето внатре во театарот, односно за тие кои го сакаат театарот. Работата е во тоа да тргнеме малку по малку или чекор по чекор, да се бориме, за да ја разобличиме глупоста. Многу луѓе кои имаат многу малку допирна точка со театарот, но сепак гледале претстава полека, но и сигурно, од сликата – идеја, ја менуваат и перцепцијата за светот околу себе. Во таа смисла горд сум што за време на оваа моја речиси тридецениска работа во театарот се менувале неколку поколенија кои ги гледале моите претстави. Кога некој ќе се зарази со тој вирус, неминовно е да го пренесе и на своите деца и внуци. Театарот во најпозитивна смисла може да биде голема зараза …

А можеме ли барем за миг, да се извлечеме од нашето нималку розово секојдневие? Дали е тоа можно преку размислата дека таа слика, или зараза е виситинита, можеме да го примениме вирусот на убавото, во секојдневието?

Морфов: Секогаш како свесно битие кон Театарот пристапувам како кон нешто што мора да отслика актуелниот опшествено-политички контекст. Многу одамна работев една или две претстави кои го немаат овој контекст, односно кои се по принципот “театар за театарот#… Напросто, во овој миг не можам да најдам пиеса во која ги нема темите кои не болат. Тоа не мора да е чисто политички театар, но во себе мора да ја содржи чистата човечка и човечна позииција. Тоа значи дека сакам и се занимавам со чистите нормални луѓе, кои се надвор од валканата политика. Ме радува фактот што колку и да звучи нескромно, многу луѓе доаѓаат на моите претстави ширум светот и го разбираат она што сакам да го кажам, од мој уметнички и естески агол. Тоа би значело дека имам многу блиски луѓе по дух. Со многу од нив по претставите разговарам, се допишувам, дебатирам и тие најчесто ми сведочат и посочуваат дека моите претстави ги тераат на размислување долго време по виденото сценско дејствие. Токму тоа е и нашата борба против тоа секојдневие, за кое ме прашуваш. Не можам да гледам театар, кој не зазема една ваква позиција. Има една мисла на Брехт која секогаш ме турка напред, а гласи – “Ако дојдат црни денови, дали ќе се пее тогаш? Да! Тогаш ќе живеам и пеам во црни денови”. Ова би значело дека ние сме должни да говориме отворено за се што ни се случува, без разлика дали сме уметници или обични луѓе.

Во вашиот режисерски ракопис, судејќи според претставите кои досега сте ги работеле, можете ли да ни кажете колку борбата на Еросот и Танатосот остава трага врз неретко кревкото емотивно актерско битие и колку актерот на сцената е роб на режисерската идеја?

Морфов: Бидејќи и самиот сум актер, отсекогаш тоа за мене било голема внатрешна борба, да докажам дека тие во ниеден момент не треба и не се робови, бидејќи според моето мислење тие се мои соборци. Ние заедно се работиме, заедно сме инволвирани во една идеја. Ако актерот ја изгуби својата позиција на сцената во смисла на оставање на личен печат, тогаш и неговата ролја ќе биде посредувачка, губејќи ја својата јачина. Ако актерите не можат да ме разберат, не сочувствуваат со мене или не ме поддржуваат во тоа што го работиме, тогаш значи дека не сме успеале. По мое видување актерот треба да се движи помеѓу Брехтовата замсила за театарот во политичкиот контекст, и изразот по Станиславски. Ако почувствувам дека актерот не го чувствува тоа, односно не е целосно предаден на тоа што го работи, тогаш не ми преостанува ништо друго, освен да се откажам од таквиот актер. Тие кои играат само за да бидат присутни, или поточно оние на кои не им е битно што и зошто играат, едноставно, не ме интересираат. Среќа моја е што имам префинето чувство да го распознаам тоа кај таквите актери.

Се случи ли во Животот е прекрасен, нешто слично?
Морфов: Пред да го направам кастингот, имав средби и разговарав со десетици актери, и ги одбрав оние за кои мислев дека се мои соборци и со кои може да направиме нешто убаво. Имаше и многу познати актери каде почувствував дека егото преовладува, кај кои веднаш почувствував дека нема да имаме заеднички јазик, тие, секако, ги елиминирав. А за Еросот и Танатосот… Тоа двојство едноставно мора да постои во актерот, но не по дефиниција, туку во неговата внатрешност, но таквите актери се вистинска реткост. За жал, повеќемина од нив немаат ниту идеја што може да е, и уште повеќе да донесе тоа двојство во нивната креација. Тоа од друга страна е како да барате бор кој не можете да го видите од шумата. Од друга страна внатрешната борба, на Еросот и Танатосот може да донесе до длабоки несакани последици, како што се лудилото или самоубиството. Таа релација знае да го држи актерот во бесознание, или за шија, кон сценскиот простор и време. Во Никола (Ристановски н.з.) го пронајдов тоа двојство, и за тоа го избрав да го игра Подсекањиков, а мал проблем беше од него да ја извадам мекоста и комичниот нерв, кој бездруго, го поседува. Успеавме во тоа, а додека пак кај другите ја копав нивната длабочина…

Во оваа смисла колку сте задоволни од сработеното во МНТ?
Морфов: Ова ќе го ислустрирам со една реченица – Ова е тимот или трупата со која повторно сакам да работам.

Можете ли да направите споредба помеѓу македонскиорт актер и некој од Европа и Светот, односно која е неговата позиција?
Морфов: Добриот актер е добар секаде. Навистина не гледам никаква разлика, особено не географска, а ако веќе можам да направам споредба тогаш ќе кажам дека овдешните актери ги преплавува емоцијата, додека на запад и север повеќе работат со рациото. Ако овде имам проблем да ја канализирам на некој начин претераната емоција, тогаш во Шведска на пример, ми се потребни десетина проби за да ја извадам потребната емоција од Медеја на пример… Значи, да резимираме, оној актер или уметник кој ќе успее да биде добар давајќи се од себе, бидејќи во крајна линија тоа му е функцијата, тогаш значи дека успеал и тој, а и јас со него. Резултатот на таквата посветеност речиси секогаш е добра претстава.

Борче Грозданов
Фото: С.Плавевски